Behandelen met minimale speekselklierschade
Het Elfstedenzwemtocht-onderzoek van Wouter Vogel
Bij kanker denk je niet zo snel aan schade aan speekselklieren, maar toch treedt dit probleem vaak op. Bijvoorbeeld bij patiënten met een hoofd-halstumor, die daarvoor bestraald worden. De straling vernietigt de tumorcellen, maar kan ook schade toebrengen aan speekselklieren. Ook kan speekselklierschade optreden bij patiënten die een behandeling met radioactieve stoffen (radionucliden) krijgen. Deze stoffen binden heel specifiek aan cellen van schildklierkanker of prostaatkanker en vernietigen deze, maar een deel wordt opgenomen in speekselklieren en brengt daar schade aan.
Sparend bestralen
Wouter Vogel is nucleair geneeskundige en radiotherapeut in het Antoni van Leeuwenhoek. Hij wil graag iets aan dit probleem doen. “Speekselklieren zijn heel gevoelig, die gaan snel stuk. En als je speekselklieren beschadigt, komt een patiënt in de problemen. Die krijgt dan moeite met eten, slikken en praten en dat vermindert de kwaliteit van leven.” De onderzoeker begrijpt dat de behandeling nu eenmaal nodig is (‘Je wil de tumor behandelen’), maar richt zich in dit project op hoe de speekselklieren zoveel mogelijk gespaard kunnen worden.
Je kunt wel aan de patiënt vragen of hij een droge mond heeft, maar dan weet je nog niet aan welke speekselklier het ligt.
“Op dit moment weten we niet welke speekselklieren tegen welke behandeling kunnen, en tegen welke dosis. Je kunt wel aan de patiënt vragen of hij een droge mond heeft, maar dan weet je nog niet aan welke speekselklier het ligt. Samen met collega-onderzoekers Thomas Klein Nulent van het UMCU en Matthijs Valstar van het AVL werd een nieuw instrument, de PSMA PET/CT scan, toegepast voor het afbeelden van de speekselklieren. Daarmee kunnen we nu voor het eerst alle speekselklieren zien en tegelijk ook meten hoeveel schade daarin is ontstaan. We gaan in dit project met dat instrument bij patiënten de speekselklieren vóór en ná de behandeling meten. Met de resultaten daarvan kunnen we in de toekomst beter gaan adviseren welke speekselklier hoeveel straling mag krijgen, en daarmee de vervelende droge mond helpen voorkomen.”
Het beste van twee werelden
Vogel is voor dit onderzoek de geknipte man, gezien zijn achtergrond: “Ik heb twee specialismen. Aan de ene kant ben ik nucleair geneeskundige. Ik maak PET-scans om tumoren en gezond weefsel te onderzoeken. Zo kan ik met deze scans zien hoeveel functionerende speekselkliercellen er nog zijn. Tegelijkertijd ben ik ook radiotherapeut en dus degene die de kanker behandelt en als neveneffect soms de klieren kapot maakt. Dat bracht me op het idee om de scans in te zetten met als doel minder gezonde cellen te treffen.”
Tot slot natuurlijk de vraag: ben jij zelf een zwemmer? “Vroeger wel, maar met jonge kinderen en mooi werk kom ik er niet meer aan toe”, lacht Vogel. “Als tiener was het wel mijn sport. Ik had het clubrecord op de 100 meter schoolslag en deed in het dorp ook mee aan de 1/4e triatlon. Zwemmen was mijn sterke kant, maar bij het fietsen en lopen werd ik dan helaas toch nog links en rechts ingehaald.”
