17 miljoen euro voor immunotherapie, behandeling van kinderkanker en vroege opsporing van longkanker

KWF stelt 12 onderzoeksgroepen in staat om hun belangrijke onderzoekswerk een impuls te geven en impact te creëren voor de patiënt. De wetenschappers krijgen in totaal bijna 17 miljoen euro, waarmee ze onderzoek gaan doen voor een brede groep patiënten: van immunotherapie tot zeldzame tumoren en van kinderkanker tot een bloedtest voor leukemie.

De gehonoreerde onderzoeken op een rij.

Proof of Concept-projecten

Een proof of concept is bedoeld om aan te tonen of een idee of technologie haalbaar is en genoeg maatschappelijke en commerciële waarde heeft voor daadwerkelijke toepassing in de praktijk. KWF geeft 3 proof of concepts groen licht:

Toetsen in de klinische praktijk van verbeterde bloedtest voor het meten van minimale restziekte bij patiënten met het multipel myeloom
Projectleider: dr. Joannes Jacobs (Radboudumc)
Projectbudget: €362.649,-

Dr. Jacobs heeft met eerdere KWF-financiering een bloedtest ontwikkeld om kankercellen op te sporen die na de behandeling van multipel myeloom zijn achtergebleven of terugkeren. Deze nieuwe test is 1.000x zo gevoelig en veel patiëntvriendelijker dan de beenmergpuncties die nu nog nodig zijn. Om te bepalen of de bloedtest voldoet aan de verwachtingen gaat Jacobs onderzoeken of de test terugkerende ziekte inderdaad eerder opspoort en of patiënten daardoor eerder, gerichter en beter behandeld kunnen worden. 

Optimalisatie en validatie van CIMRA- en ODMS-assays voor routinematig diagnostisch gebruik in het INVUSE consortium
Projectleider: prof. dr. Hein te Riele (Antoni van Leeuwenhoek)
Projectbudget: € 864.690,40

Het Lynch-syndroom is een erfelijke aandoening die een sterk verhoogd risico geeft op darm- en baarmoederkanker. De oorzaak zijn fouten in een viertal genen. Van sommige fouten is het risico op kanker bekend, maar van andere nog onvoldoende. Zo’n DNA-fout met onbekend effect heet VUS (Variant of Uncertain Significance). Mensen met een VUS leven dus voortdurend in onzekerheid of ze extra risico lopen. Eventuele periodieke controles geven veel stress en zijn mogelijk onnodig. 

De onderzoeksgroep van prof. Hein te Riele heeft met eerdere KWF-financiering twee nieuwe genetische tests ontwikkeld die in combinatie veel meer zekerheid geven over het risico op kanker. In hun proof of concept gaan de onderzoekers de tests verder uitbreiden, verbeteren, verfijnen en valideren. Dit is noodzakelijk om ze daadwerkelijk toe te kunnen passen in de dagelijks klinische praktijk.

Zie ook een interview met projectleider Hein te Riele over deze onderzoekslijn

KidnAI: Automatische detectie, segmentatie en classificatie van laesies in abdominale medische beeldvorming - naar een virtuele biopsie
Projectleider: dr. Henry Woodruff (Maastricht UMC+)
Projectbudget: €605.281,00

Niercysten zijn met vocht gevulde holtes in de nier. Meestal zijn ze onschuldig, maar soms kunnen ze uitgroeien tot nierkanker. Verdachte cysten worden daarom operatief verwijderd. Het is dus erg belangrijk om goedaardig te kunnen onderscheiden van kwaadaardig. Met de huidige diagnostiek lukt dat niet altijd. Het komt regelmatig voor dat een verwijderde cyste achteraf toch goedaardig blijkt te zijn.

Dr. Henry Woodruff heeft daarom software ontwikkeld die gebruik maakt van kunstmatige intelligentie. Dit programma KidnAI kan op basis van CT-beelden nierafwijkingen automatisch detecteren, afbakenen én met hoge nauwkeurigheid indelen in goed- of kwaadaardig. Dit voorkomt onnodige operaties, langdurige controles, ziektelast én kosten. In dit proof of concept gaat Woodruff onderzoeken hoe goed KidnAi presteert in een echt klinisch scenario, een cruciale stap richting ingebruikname.

Projecten met PPS-toeslag

Bedrijven zijn vanwege hun commerciële kennis en kapitaalkracht vaak onmisbaar om academische vindingen te vertalen naar een toepasbaar eindproduct. De overheid stelt daarom extra geld beschikbaar voor samenwerkingen tussen publieke en private partijen. KWF zet deze PPS-toeslag in op de volgende projecten:

EPITOME: Unlocking the potential of Elesclomol as novel treatment against peritoneal metastatic disease 
Projectleider: dr. Maarten Bijlsma (Amsterdam UMC – locatie AMC)
Projectbudget: €263.769

Buikvliesuitzaaiingen zijn slecht behandelbaar. Ze kunnen ontstaan vanuit o.a. darm-, eierstok- en maagkanker. De onderzoeksgroep achter dit project heeft kenmerken van deze uitzaaiingen onderzocht en ze verwachten op basis van hun onderzoeksresultaten dat de stof elesclomol effectief is als behandeling. In dit vervolgonderzoek gaan ze dit middel optimaliseren en testen in preklinische modellen. 

Engineered IgA to activate (suppressor) neutrophils to treat cancer
Projectleider: dr. Jeanette Leusen (UMC Utrecht)
Projectbudget: €390.000

Neutrofielen zijn afweercellen die zijn te veranderen in heuse killers van kankercellen met behulp van antilichamen van het type IgA . Maar er is meer aan de hand met neutrofielen: Tumoren kunnen nabijgelegen neutrofielen zo manipuleren dat ze bijdragen aan hun groei.
In dit project staat de vraag centraal of het mogelijk is om deze neutrofielen aan te passen, zodat ze de kankercellen juist doden. 

Multidata approach to improve personalized outcome prediction in lung cancer screening
Projectleider: prof. Rozemarijn Vliegenthart (UMC Groningen)
Projectbudget: €1.425.000

Hoewel wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat er veel gezondheidswinst is te behalen wanneer er een bevolkingsonderzoek naar longkanker zou worden ingevoerd, zijn er praktische obstakels te overwinnen voordat het zover is. Want wie moet je screenen op longkanker? 

Daar wordt in dit project een antwoord op gezocht: de onderzoekers willen modellen ontwikkelen om te bepalen welke groepen baat hebben bij screening, om zo te komen tot een efficiënt en implementeerbaar bevolkingsonderzoek naar longkanker.

Natural Killer Cells for clinical use (in breast cancer)
Projectleider: prof. Gerard Bos (Maastricht UMC+)
Projectbudget: €1.481.503

Hoewel immunotherapie bij verschillende vormen van kanker goede resultaten heeft laten zien (o.a. longkanker en melanoom), blijven de successen bij borstkanker vooralsnog achter. In dit project worden Natural Killercellen onderzocht: deze NK-cellen zijn succesvol in het bestrijden van o.a. leukemie en eierstokkanker, maar lukt dit ook bij borstkanker? De onderzoekers richten zich op invasieve lobulaire borstkanker, een kankersoort met een slechte prognose na uitzaaiing. Het gaat om preklinisch onderzoek; bij goede resultaten kan snel de stap naar patiëntenstudies worden gemaakt.

Zie ook het nieuwsartikel op de website van het Maastricht UMC+

CODED: COntrolled DElivery of Drugs in glioblastoma
Projectleider: prof. Raymond Schiffelers (UMC Utrecht)
Projectbudget: €594.314

Dit project borduurt voort op een eerder succesvol onderzoek naar een nieuwe behandeling voor glioblastomen (zeer agressieve hersentumoren). Idee achter deze behandeling is dat na het opereren van de hersentumor een holte in de hersenen achterblijft. Hierin kunnen bloedingen en vochtlekkage ontstaan. Door die holte tijdig te vullen met een plakkende gel, kunnen bloedingen worden gestelpt. Oók kan de gel worden gevuld met geneesmiddelen die zorgen dat de bijwerkingen van zowel operatie als aanvullende bestraling verminderen, waardoor de kwaliteit van leven verbetert. 

Na de uitwerking, ontwikkeling en optimalisatie in het vorige onderzoek, wordt in dit project de stap gemaakt naar een kleine groep van tien patiënten, waarbij de veiligheid en effectiviteit van deze innovatieve nieuwe methode worden onderzocht.
 

Speerpuntgedreven initiatieven

Binnen onze speerpunten identificeren wij kansen om impact te maken op de speerpuntdoelen. We nodigen onderzoekers persoonlijk uit om deze uit te werken tot een voorstel voor bijvoorbeeld een onderzoeksproject, infrastructureel initiatief of consortium. Deze voorstellen laten we toetsen door onafhankelijke deskundigen.

Curing tumors difficult to treat with immunotherapy by mobilizing innate leukocytes
Projectleider: prof. Sjoerd van der Burg (LUMC, Oncode Institute)
Projectbudget: €3.369.125

De omgeving van de tumor speelt een belangrijke rol bij de groei van de tumor, en het succes van de behandeling. Een aanzienlijk deel van deze tumoromgeving bestaat uit afweercellen die onderdeel uitmaken van het aangeboren immuunsysteem en die o.a. helpen bij bestrijding van infecties.

In dit onderzoek werkt een groot aantal onderzoekers binnen Oncode Institute samen om de link tussen deze cellen (zoals macrofagen, neutrofielen en eosinofielen) en kanker te onderzoeken. Is het mogelijk om deze afweercellen zó te ‘trainen’ dat ze kankercellen kunnen aanvallen? Door de landelijke samenwerking tussen experts op het gebied van immunotherapie, kunnen grote onderzoeksvragen versneld beantwoord worden. Zoals hoe deze behandeling juist geschikt gemaakt kan worden voor tumoren die snel resistent worden voor de huidige immunotherapieën.

Zie ook het persbericht van Oncode Institute (Engels) 

GENAYA: A national database of whole GENome data of Adolescent and Young Adult cancers 
Projectleider: prof. Edwin Cuppen, Hartwig Medical Foundation
Projectbudget: €4.451.354

Jongvolwassenen met kanker worden vaak op dezelfde wijze behandeld als een oudere patiënt. Terwijl voortschrijdend inzicht steeds meer wijst op biologische verschillen die de tumoren bij jongvolwassenen wezenlijk anders maken.

KWF stelt 4,5 miljoen euro beschikbaar om het complete tumor-DNA te analyseren van 1.000 jongvolwassenen met kanker, ook wel AYA’s genoemd. Het doel van het project is om in de toekomst hun behandeling beter af te kunnen stemmen op de tumoreigenschappen.

Lees meer in het persbericht van Hartwig Foundation

International Rare Cancer Registry – Blueberry
Projectleider: dr. Gijs Geleijnse (IKNL)
Projectbudget: €1.488.451

Mensen met zeldzame kanker hebben vaak minder behandelopties en lagere overlevingskansen. Wetenschappelijk onderzoek wordt gehinderd door de beperkte beschikbaarheid van patiënten en tumormateriaal om te onderzoeken.

Om zeldzame kanker goed te onderzoeken is samenwerking nodig, zodat meer gegevens beschikbaar komen. Dat wil IKNL in dit project bereiken: een internationale database voor zeldzame kankers. Met daarin zoveel mogelijk gegevens van patiënten, hun tumor, de behandeling en het verdere ziekteverloop. Door kennisopbouw willen de onderzoekers toekomstige patiënten met een zeldzame tumor beter en op maat kunnen behandelen.

CAR-T Pacman studie
Projectleider: dr. Friso Calkoen (Prinses Máxima Centrum)
Projectbudget: €1.758.119

In dit project wordt de toepassing van een innovatieve vorm van immunotherapie bij kinderkanker onderzocht. Het gaat om CAR-T-celtherapie, een behandeling waarbij een bepaald type afweercel (de T-cel) kunstmatig wordt aangepast zodat deze kankercellen kan herkennen én aanvallen. 

In dit project worden 38 jonge patiënten behandeld met CAR-T-cellen, voor wie momenteel geen effectieve behandeling meer mogelijk is: een kleine groep om de veiligheid en effectiviteit vast te stellen en tot een optimaal behandelprotocol te komen. Als dit project slaagt, dan kan deze state-of-the-art behandeling naar verwachting breder worden ingezet.