Behandelen op maat bij kinderen met hersentumoren

Het ColSensation-onderzoek van Sophia Bruggeman

“Omdat de cellen van kinderen volop in ontwikkeling zijn, verschillen hun cellen van volwassenen. We moeten behandelingen van tumorcellen bij kinderen dan ook niet over één kam scheren met volwassenen”, opent Sophia Bruggeman het gesprek. Hoe simpel dat ook klinkt: dit belangrijke motto staat aan de basis van een behoorlijk ingewikkeld onderzoek. Haar onderzoek wordt mogelijk gemaakt door de deelnemers van ColSensation.

DNA en schakelaars

In het UMC Groningen houdt Bruggeman zich bezig met hersentumoren bij kinderen en epigenetica. Een term die enige uitleg behoeft. “Elke lichaamscel heeft hetzelfde DNA, of het nou een jonge cel in ontwikkeling is, of een oude cel. Maar welk stukje DNA ook daadwerkelijk aan staat, dat verschilt in cellen. Vergelijk het maar met een serie lichtschakelaars die je aan en uit kunt zetten. Daar zit een ingenieus regelsysteem achter om te zorgen dat de juiste stukjes DNA aanstaan, zodat de cellen de juiste functie vervullen. De link met kanker is dat tumoren deze regelsystemen misbruiken voor eigen gewin. Bijvoorbeeld om ongeremd te groeien.”

De consequentie van dit principe voor de behandeling van kinderhersentumoren is dat een succesvol medicijn absoluut geen ‘one size fits all’-behandeling hoeft te zijn:  “We hebben in dit onderzoek ontdekt dat vroege voorlopercellen van een medulloblastoom bij baby’s de celdeling op een andere manier reguleren dan het geval is bij medulloblastoom op latere leeftijd. Een niet-specifiek medicijn dat de celdeling remt werkt misschien goed bij peuters, maar misschien niet bij pasgeboren baby’s.”

In het laboratorium speurt ze, samen met haar onderzoeksgroep, naar de voorlopercellen bij kinderen in verschillende leeftijdsgroepen. “Het gaat dus zeg maar om de eerste kwaadaardige cel. Als we die kennen, en weten welke regelsystemen hij misbruikt, kunnen we daar specifiek op onderzoeken welke medicijnen werken. Dit is zeker voor kinderen onder de 3 jaar ontzettend belangrijk: vanwege de heftige bijwerking van bestraling is die behandeling voor hen geen optie; naast een operatie zijn ze dus volledig aangewezen op goed werkende medicijnen.”

Genieten van vooruitgang

Bruggeman heeft in het verleden vaker financiering van KWF gekregen om haar belangrijke onderzoeksprojecten uit te kunnen voeren. Dat begon al als student in Nijmegen, met een kleine reisbeurs om in het buitenland kennis op te kunnen doen. Maar wat zou ze doen als ze ongelimiteerd geld tot haar beschikking zou hebben? “Dan zou ik echt de hele ontwikkeling van alle cellen van een orgaan, of zelfs een heel organisme willen kunnen volgen van begin tot eind. En dan alle factoren in kaart brengen die een rol spelen in die ontwikkeling en ook waar het fout kan gaan en wat daar de gevolgen van zijn.”

Het realiseren van die droom zou vele malen meer geld kosten dan KWF-donateurs nu in een jaar ophalen; aan de andere kant worden geavanceerde technieken steeds goedkoper. Het ontrafelen van het menselijk genoom kostte bijvoorbeeld 20 jaar geleden vele jaren mensenwerk en een miljard dollar; nu doen apparaten dat voor zo’n 1500 dollar. “Dat betekent dat we over 50 jaar dingen kunnen die we nu niet kunnen. Toch frustreert dat mij absoluut niet. Ik vind het ontzettend gaaf om in dit tijdperk onderzoeker te mogen zijn. Tijdens je carrière in de wetenschap zie je zoveel mooie technieken ontstaan, dat geeft ontzettend veel nieuwe mogelijkheden.”