Prostaatkanker opsporen op maat
In zijn ruim twintig jaar als afdelingshoofd Urologie aan het Erasmus MC, heeft prof. Chris Bangma veel geleerd over prostaatkanker. En nieuwe technieken zien ontstaan om de ziekte beter op te sporen én te behandelen. Toch zou hij juist die opsporing graag verder verbeterd zien. Daar gaat hij de komende jaren aan werken, dankzij de steun van KWF-donateurs. Samen met een onderzoeksteam vanuit verschillende Nederlandse universiteiten en ziekenhuizen, maar ook met patiënten en burgers zelf.
“De uitdaging bij prostaatkanker is: er zijn tumoren die zó langzaam groeien, daar heb je gedurende je leven eigenlijk geen last van”, weet Bangma. “Maar er zijn ook tumoren die uitgroeien en uitzaaien. En uiteindelijk dodelijk zijn. Daarom is advies op maat belangrijk.”
Risicogebaseerd zorgpad
Het komt nu nog vaak voor dat de ‘overbodige tumoren’ worden ontdekt (en behandeld!) en juist sommige agressieve tumoren niet op tijd. Elk jaar krijgen zo’n 16.000 Nederlandse mannen de diagnose prostaatkanker. En overlijden jaarlijks ruim 3.000 mannen daaraan. Bangma en zijn collega’s willen een nieuw, risicogebaseerd zorgpad inrichten, met als doel uiteindelijk die agressieve tumoren beter te vinden, en het behandelen van ‘overbodige’ tumoren te verminderen .
Hoe? Dat begint voor een deel al in communicatie: weten met welke zorgen het verstandig is om naar de huisarts te gaan. Bij de huisarts zelf is het belangrijk om gezamenlijk te beslissen of een PSA-bepaling en echografie nodig is. En wie, indien dat prostaatconsult daar aanleiding toe geeft, wordt doorverwezen naar het ziekenhuis. Waar vervolgens met MRI gedetailleerd in kaart kan worden gebracht of er een biopsie moet volgen. En of er bij diagnose van een tumor direct behandeling nodig is, of dat een meer afwachtend beleid volstaat.
Dit zijn de vragen die centraal staan in deze omvangrijke onderzoekssamenwerking. Bangma en het team delen de vragen op in verschillende ‘werkpakketten’, waarbij elk werkpakket verschillende aspecten van het traject via huisarts naar eventuele behandeling belicht.
1. Communicatie
“Dat zorgpad begint in feite bij de burger zelf. Dus bij de mannen die met vragen over prostaatkanker voor de keuze staan om naar de huisarts gaan. Maar ook bij mannen die momenteel niet weten dat ze risico lopen of wat ze eraan kunnen doen. Om te stimuleren dat de juiste groep mannen die stap naar de huisarts zet, willen we in dit project voorlichting ontwikkelen op een manier die aansluit bij hun belevingswereld. We gaan in dit project informatie op maat, en ook meer innovatieve manieren ontwikkelen: denk aan animaties, of ‘serious gaming’. Op die manier kun je mensen ondersteunen betere besluiten te nemen. Of hoe ze met risico’s omgaan en hen daarbij ondersteunen. Vanuit de Radboud Universiteit is onder meer professor Enny Das op dit stukje betrokken, zij is hoogleraar Communicatie en Beïnvloeding.”
2. Bij de huisarts
“Een belangrijke rol in het zorgpad is weggelegd voor de huisarts. Ondanks het bestaan van richtlijnen, zien we dat er in het zorgpad met goede reden verschillen ontstaan bij de huisarts. Zoals het wel of niet doen van een PSA-test. Of bij het doorverwijzen naar het ziekenhuis. Daarom gaan we met huisartsen in gesprek om een gedeeld beleid te verkennen. Waarbij we huisartsen én mannen gaan ondersteunen met de Prostaatwijzer: deze helpt hen om samen te beslissen over het doen van een PSA-test met echografie, en of er bij een afwijkende waarde van de Prostaatwijzer wordt doorverwezen naar het ziekenhuis. Aanvullend onderzoeken we in dit project de voorspellende waarde van een al bestaande urinetest. Deze test kan worden uitgevoerd in het huisartsenlaboratorium , met de bedoeling om beter onderscheid te maken tussen hoog en laag risico op prostaatkanker. Hoewel deze test al zijn waarde in de kliniek heeft bewezen, geldt dat nog niet voor gebruik bij deze groep mannen. De groep mannen bij de huisarts, die nog geen diagnose heeft gehad. Dus willen we graag vaststellen of deze test goed uitvoerbaar is in het huisartslaboratorium, en of die inderdaad kan ondersteunen bij het doorverwijzen. Bij dit project worden diverse huisartsenpraktijken in de regio’s Amsterdam en Rotterdam aangesloten.”
3. In het ziekenhuis
“Ook in het ziekenhuis kunnen we het zorgpad verder verbeteren. Traditioneel werd prostaatkanker gediagnosticeerd met biopsie, waarbij je met naalden stukjes weefsel uit de prostaat haalt. Tegenwoordig hebben we met MRI een techniek waarmee je vaak prostaatkanker in beeld kunt brengen en beter kunt beslissen of nog biopten nodig zijn. Maar ook hier is praktijkvariatie: de MRI wordt nog niet overal ingezet en radiologen kunnen van mening verschillen over wat ze op het MRI-beeld zien. Daarom gaan we de inzet van artificiële intelligentie onderzoeken; we denken dat de computer hier heel goed bij kan ondersteunen. En ook de MRI-beelden kan herkennen waarin er geen sprake is van een agressieve tumor. Zo wint de radioloog tijd om juist de MRI-beelden van de tumoren met een hoger risico goed te interpreteren. En kunnen we de mannen met een onschuldige tumor de mogelijke bijwerkingen van een biopsie of behandeling besparen.”
Samenwerken aan nuttige zorg
Voor Bangma komt in dit project veel samen van wat hij zo leuk vindt aan zijn werk. “Ik heb in mijn carrière veel gewerkt binnen nationale en internationale onderzoeksverbanden. Ik vind het altijd ontzettend mooi werk om partijen bij elkaar te brengen rondom zorg die nuttig en gepast is. Daarom ben ik ook zo enthousiast over dit project! Samen met burgers en specialisten te bekijken hoe we de opsporing kunnen verbeteren, om zo die agressieve tumoren terug te dringen. Ik ben enorm blij dat we hier de komende jaren mee aan de slag kunnen om uiteindelijk de omstandigheden te creëren waarmee vroege opsporing en preventie van latere symptomen op maat voor de bevolking mogelijk worden.”
