Schildklierweefsel 'terugkweken'
Het Elfstedenzwemtocht-onderzoek van Rob Coppes
De schildklier zit aan de voorkant van de hals. Daar maakt de klier hormonen aan die allerlei taken uitvoeren in het lichaam. Schildklierhormonen regelen de stofwisseling en zorgt er dus bijvoorbeeld voor dat je voldoende energie hebt. Dat je het warm genoeg hebt wanneer het koud is en dat je niet zomaar aankomt of afvalt.
Door deze belangrijke functies zijn de hormonen geproduceerd door deze klier helemaal niet onmisbaar. Voor mensen zonder schildklier, of met een beschadigde schildklier, zijn er gelukkig medicijnen die de rol van de schildklierhormonen overnemen. Dat gaat vaak goed, maar ideaal is het niet. Soms zijn de medicijnen niet beschikbaar. Ook kan het een poos duren voordat de juiste dosering voor één persoon is vastgesteld. Daardoor kunnen patiënten last krijgen van vermoeidheid, verstopping, gewicht toename, hartproblemen en verlies van sterkte van de botten.
Dit zijn herkenbare problemen voor patiënten met schildklierkanker. Door een operatie of bestraling zijn zij aangewezen op deze medicijnen. Professor Rob Coppes onderzoekt in het UMC Groningen of het ook anders kan: hij probeert met moderne kweektechnieken lichaamseigen cellen op te kweken die de functie van de schildklier over kunnen nemen.
Voortborduren op eerder succes
“Ik ben bioloog en hoogleraar Radiotherapie. Ik onderzoek de effecten van straling op weefsel”, vertelt Coppes. “Je probeert natuurlijk de tumor dood te stralen met een zo hoog mogelijke dosis, maar als het weefsel dat eromheen zit beschadigd wordt, heb je een probleem. Stamcellen repareren dat weefsel, maar als die ook beschadigd zijn dan wordt het lastig.”
Ik vind het hartstikke gaaf dat mensen gaan zwemmen voor mijn onderzoek!
“In een eerder KWF-project heb ik me gericht op stamcellen van speekselklier. In speekselklieren treedt vaak schade op bij bestraling. We zijn dichtbij een methode om in het laboratorium stamcellen uit de speekselklier op te kweken van die patiënt, zodat we die cellen terug kunnen plaatsen na de bestraling. Organoids heten zulke kweekjes. Hoewel het wezenlijk anders is, willen we dat in dit project ook proberen voor schildklierstamcellen. Met de kennis die we eerder hebben opgebouwd bij speekselklieren, denk ik dat we nu veel stapjes sneller kunnen doen.”
Obstakels
Dit project staat nog in de kinderschoenen, wat wil zeggen dat er aan het eind van het onderzoek nog niet direct patiënten blij kunnen worden gemaakt met een opgekweekte schildklier. Toch kijkt Coppes al wel met een schuin oog naar de toekomst: “We zijn aan het nadenken waar we de gekweekte cellen terug kunnen zetten. Op de plek van de schildklier zit na de behandeling littekenweefsel, dat is niet handig. Maar er zijn eigenlijk heel veel plekken waar je ze kunt terugzetten. De schildklier wordt gereguleerd door hormonen uit het bloed, dus in feite maakt het dan niet uit wáár je de cellen terugplaatst, zolang er maar een goede doorbloeding is. Onder andere gaan we in dit project bekijken wat de beste plek is.”
Er zijn nog wel een aantal andere uitdagingen te tackelen voor Coppes en zijn team. “We zien tot nu toe dat het principe goed werkt en dat organoids daadwerkelijk uitgroeien tot kleine schildkliertjes. Alleen maken ze nog te weinig schildklierhormoon aan. Dat moet beter. Daarom kijken we in dit project ook naar hoe we die stamcellen efficiënter kunnen opkweken. En aan het eind van het project hoop ik dat we een protocol in handen hebben zodat we naar de eerste studies bij mensen kunnen.”
Dit innovatieve project van Coppes wordt mede mogelijk gemaakt door deelnemers van de Elfstedentocht van zwemmer Maarten van der Weijden. Toeval of niet: ook de professor voelt zich in het water als een vis in het... water. “Ik heb vroeger heel wat afgezwommen en ben ook lid geweest van de zwemvereniging hier in Groningen. Het is een prachtige sport. Ik vind het dan ook hartstikke gaaf dat mensen gaan zwemmen voor mijn onderzoek!”
