Veelgestelde vragen over de HPV-vaccinatie

HPV-vaccinatie werkt het beste als een kind nog niet met HPV besmet is. HPV krijg je door seks met iemand die besmet is. De kans dat je met HPV besmet wordt, wordt groter als je ouder wordt. Omdat jongeren dan seksueel actief worden, met huidophuid-contact of seks. Jonge kinderen hebben nog weinig ervaring met seks.

Daarom heeft de Gezondheidsraad geadviseerd jongens en meisjes te vaccineren in het jaar dat zij 10 worden. Dat betekent dat een kind de uitnodiging krijgt als hij of zij nog 9 is, of net 10 is geworden. 

Het vaccin (Cervarix®) is goedgekeurd voor gebruik vanaf 9 jaar.

Ben je ouder dan 26 jaar en wil je je graag vaccineren tegen HPV? Dat kan, bijvoorbeeld via de huisarts. Je moet de vaccinaties dan wel zelf betalen.

In 2022 en 2023 hebben ook kinderen die toen tussen de 10 en 18 jaar oud waren een uitnodiging gekregen. Jongvolwassenen tussen de 18 en 27 die de prik niet hadden gehaald toen zij een uitnodiging kregen, konden zich alsnog laten vaccineren.

Door HPV kun je 6 soorten kanker krijgen. Het HPV-vaccin voorkomt het grootste deel hiervan. Baarmoederhalskanker is de bekendste kankersoort die je door HPV kunt krijgen. Maar van HPV kan je ook op andere plekken in je lichaam kanker krijgen: de mond- en keelholte, schaamlippen, anus, penis en vagina. 

HPV komt veel voor. Het virus is heel besmettelijk. Bijna iedereen krijgt in zijn leven HPV. Gelukkig wordt niet iedereen ziek. Meestal ruimt je lichaam het virus zelf op. Soms gebeurt dat niet. Dan kan je 10 tot 15 jaar later kanker krijgen.

Jaarlijks krijgen in Nederland ongeveer 1.200 vrouwen en zo'n 400 mannen kanker door HPV. Het HPV-vaccin beschermt hiertegen. Door de prik hebben meisjes en jongens later een veel kleinere kans op kanker door HPV.

Het HPV-vaccin is het enige vaccin tegen kanker dat via een Rijksvaccinatieprogramma beschikbaar is. 

Het HPV-vaccin beschermt tegen nieuwe infecties met HPV-typen 16 en 18. Dit zijn de typen die het vaakst HPV-kanker veroorzaken. In het vaccin dat het Rijksvaccinatieprogramma gebruikt, zitten deeltjes van HPV, typen 16 en 18 die onschadelijk zijn gemaakt. Je kan er geen HPV-infectie van krijgen. Na vaccinatie maakt het lichaam antistoffen aan tegen HPV 16 en 18. En ook een beetje tegen een aantal andere HPV typen. Bij een besmetting met HPV herkennen de antistoffen het virus en ruimen het op. Zo kan het virus je gezonde cellen niet beschadigen en wordt de kans op kanker door HPV veel kleiner.

Nee, het vaccin helpt je niet om te genezen van een HPV-infectie die je al hebt. Je lichaam moet de infectie zelf opruimen.

Nee, omdat je met een uitstrijkje baarmoederhalskanker of een voorstadium daarvan opspoort. Dit is dan al ontstaan. De behandeling hiervan is belastend en je kunt er soms blijvende gezondheidsschade door hebben, zoals onvruchtbaarheid. Met de HPV-vaccinatie verklein je de kans dat baarmoederhalskanker kan ontstaan.

Je kunt door HPV ook andere soorten kanker krijgen waarvoor geen bevolkingsonderzoek bestaat. Met vaccinatie heb je een belangrijke bescherming tegen kanker door HPV.

Er zijn nog andere HPV-typen waar je kanker door kunt krijgen. Daardoor voorkomt vaccinatie niet voor 100% HPV-kankers. Het blijft daarom belangrijk om bij klachten naar je huisarts te gaan. En om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker.

Bij de start van de HPV-vaccinatie in 2009 is gekozen voor 13 jaar, omdat toen nog niet duidelijk was hoe lang de vaccinatie zou beschermen. We weten nu dat de vaccinatie lange tijd beschermt. Hierdoor kunnen kinderen de vaccinatie al eerder krijgen. Dit is belangrijk omdat het HPV-vaccin het beste werkt wanneer een kind nog niet met het virus besmet is geraakt.

Het vaccin (Cervarix®) is goedgekeurd voor gebruik vanaf 9 jaar.

Uit onderzoek blijkt dat 2 prikken op deze leeftijd even goed beschermen als 3. Daarom is het vaccinatieprogramma in september 2022 aangepast voor kinderen ouder dan 15 jaar. Zij krijgen voortaan ook 2 prikken in plaats van 3.

Ben je ouder dan 15 en heb je al 2 vaccinaties gehad? Dan is het belangrijk dat er meer dan 5 maanden tussen de 1e en de 2e vaccinatie zat. Is dat niet zo? Dan moet je voor een goede bescherming nog wel een 3e vaccinatie krijgen. Deze moet je minimaal 4 maanden na de 2e vaccinatie krijgen.

Ja dat heeft zeker zin. De prik heeft vooral zin als je nog niet met HPV besmet bent. Maar als je al seks hebt gehad ben je misschien niet besmet. Dus ook dan heeft het zin om de prik te halen.

De HPV-prik is veilig en heeft geen erge bijwerkingen. In Nederland hebben nu 800.000 meisjes een HPV-vaccinatie gekregen. Daar zijn nooit ernstige, blijvende klachten bij gebleken.

Klachten die je kunt hebben:

• De plek van de prik kan een beetje pijnlijk zijn
• Je kan spierpijn in je bovenarm krijgen
• Ook kan je last krijgen van jeuk, een rode huid of een verdikking op de prikplek.
• Sommige kinderen krijgen wat last van buikpijn, misselijkheid, moeheid, hoofdpijn of koorts.

Dit gaat allemaal weer over na 1 tot 3 dagen. 

Er is geen verband tussen HPV-vaccinatie en langdurige klachten, zoals chronische vermoeidheid, auto-immuunziekten of onvruchtbaarheid.

Nee. We weten dat meisjes die niet gevaccineerd zijn net zo vaak lange tijd moe zijn als meisjes die wel gevaccineerd zijn. De vermoeidheid heeft dus niets te maken met de vaccinatie. Dat weten we uit onderzoek in Nederland, Groot-Brittannië en Noorwegen.

Nee. Het HPV-vaccin is ook uitgebreid getest op mogelijke effecten op de vruchtbaarheid. De vaccinatie heeft geen enkele invloed op de voortplantingsorganen. Je kunt er niet onvruchtbaar door worden.

Door HPV kun je ook andere soorten kanker dan baarmoederhalskanker krijgen. Bijvoorbeeld kanker van de anus, penis, en de mond- en keelholte. Deze vormen van kanker komen (ook) bij mannen voor en worden steeds vaker gezien. Daarom is het heel belangrijk ook jongens te vaccineren tegen HPV. En hen te beschermen. Door het vaccin hebben zij later een veel kleinere kans op kanker door HPV.

Is je kind gevaccineerd? Dan bescherm je daar ook anderen mee tegen HPV en HPV-gerelateerde kanker. Hoe meer mensen immuun zijn voor een bepaalde infectie, hoe kleiner de kans dat veel mensen het krijgen.

Ja. In andere landen worden al langer jongens gevaccineerd tegen HPV. Daar zijn geen bijzonderheden rond de veiligheid van deze vaccinatie bij jongens gevonden.

Elk jaar krijgen in Nederland ongeveer 400 mannen kanker door HPV. Een HPV-vaccinatie voorkomt het grootste deel hiervan.

Mannen kunnen deze soorten kanker krijgen door HPV:

• kanker van mond- en keelholte
• anuskanker
• peniskanker

Nee, deze kankersoorten kunnen ook door iets anders komen dan een HPV-infectie. HPV-vaccinatie beschermt niet tegen deze andere oorzaken.

Ja, jongens krijgen hetzelfde vaccin als meisjes (Cervarix®). Het is dus geen nieuw vaccin. 

In een aantal Europese landen worden jongens al gevaccineerd tegen HPV, zoals in Duitsland, België, Ierland, Luxemburg, Noorwegen en Engeland. Veel andere (Europese) landen zijn ook net gestart met het vaccineren van jongens, of starten binnenkort.

Nee, het HPV-vaccin beschermt alleen tegen HPV-type 16 en 18. Daar krijgen mensen het vaakst kanker door. Maar er zijn nog andere HPV-typen waar je kanker door kunt krijgen. Hier beschermt het vaccin minder goed of niet tegen. Daardoor voorkomt vaccinatie niet voor 100% HPV-kankers.

Vagina-, schaamlip-, penis-, anus- en mond- en keelholtekanker kunnen ook door iets anders komen dan een HPV-infectie. HPV-vaccinatie beschermt niet tegen deze andere oorzaken.

Het blijft belangrijk om bij klachten naar je huisarts te gaan en om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker.

Ja, het vaccin werkt bij mannen en vrouwen even goed tegen nieuwe infecties met HPV-typen 16 en 18.

De HPV-vaccinatie zit al meer dan 10 jaar in het Rijksvaccinatieprogramma (voor meisjes). In de eerste 10 jaar zijn er in Nederland ongeveer 800.000 meisjes volledig gevaccineerd tegen HPV.

HPV infectie
Uit onderzoek in Nederland blijkt dat bij gevaccineerde jonge vrouwen langdurige infecties met HPV-type 16 en 18 veel minder vaak voorkomen dan bij ongevaccineerde vrouwen. Tot 10 jaar na vaccinatie. Het vaccin beschermt dan voor ongeveer 95% tegen langdurige HPV-infecties met type 16 en 18.

Voorstadium baarmoederhalskanker
In veel landen (ook Nederland) blijkt ook dat gevaccineerde vrouwen minder vaak een voorstadium van baarmoederhalskanker hebben dan ongevaccineerde vrouwen. 

Baarmoederhalskanker
Het duurt lang (vaak 10 tot 15 jaar) voordat een HPV-infectie kanker wordt. Daarom zijn er pas sinds kort studies die het effect van vaccinatie op kanker krijgen hebben onderzocht. 

• In een Zweedse studie (2020) is aangetoond dat HPV-vaccinatie het risico op baarmoederhalskanker sterk vermindert. 
• In een studie in Engeland (2021) is na invoering van HPV-vaccinatie ook een duidelijk afname in baarmoederhalskanker en voorstadia daarvan gevonden.
• In 2024 is onderzoek gedaan naar het effect van de HPV-vaccinatie in Schotland bij vrouwen die zijn geboren tussen 1988 en 1996. Deze studie laat zien dat:
  • de kans op baarmoederhalskanker sterk vermindert als vrouwen de volledige vaccinatie hebben gekregen tussen hun 14e en 22e jaar
  • er geen baarmoederhalskanker is gevonden bij vrouwen die voor hun 14e de HPV-prik hebben gehad

Dat klopt, de kans is gelukkig niet heel groot. Maar het is wel risico dat je kunt voorkomen. En de voorstadia van HPV-kanker zijn niet meegerekend. Ook als je een voorstadium van kanker hebt, kan de impact op je leven groot zijn. Je zit soms in onzekerheid en kunt controles of een behandeling krijgen die niet altijd fijn zijn. Dit kun je voorkomen met een vaccinatie.

Ja, dat kan. Het duurt jaren, vaak 10 tot 15 jaar, voordat een HPV-infectie kanker wordt. Toch is het belangrijk je te laten vaccineren tegen HPV. Zo heb je later veel minder kans op HPV-kanker.

Vanaf 2022 worden kinderen in het jaar dat ze 10 worden, uitgenodigd voor vaccinatie.

2 prikken zijn voldoende voor een goede bescherming. Tussen de 2 prikken zit een half jaar. 

Ook jongeren van 15 jaar of ouder krijgen nu 2 prikken. Zij kregen eerst 3 prikken. Uit onderzoek blijkt dat 2 prikken op deze leeftijd even goed beschermen als 3. 

De HPV-vaccinaties moeten zoveel mogelijk gegeven worden volgens een voorgeschreven schema:

• Kinderen onder de 15 jaar krijgen een half jaar na de 1e vaccinatie de 2e
• Vanaf september 2022 krijgen ook kinderen ouder dan 15 jaar 2 prikken met een half jaar ertussen. Uit onderzoek blijkt dat 2 prikken op deze leeftijd even goed beschermen als 3
• Voor kinderen van 15 jaar of ouder die al 2 vaccinaties hebben gehad is het belangrijk dat er meer dan 5 maanden tussen de 1e en de 2e vaccinatie zat. Is dat niet zo? Dan moet je voor een goede bescherming nog wel een 3e vaccinatie krijgen. Deze moet minimaal 4 maanden na de 2e vaccinatie gegeven worden

Zit er bij jouw kind meer tijd zit tussen de vaccinaties? Dan is dat niet erg. Maar voor de beste bescherming is het belangrijk het vaccinatieschema zo goed mogelijk aan te houden. Én om alle vaccinaties te halen. Hoe eerder het hele schema is afgerond, hoe beter je kind is beschermd.

Ja, de vaccinatie valt binnen het Rijksvaccinatieprogramma en is gratis als je een uitnodiging krijgt.

Ben je te oud voor het Rijksvaccinatieprogramma (ouder dan 26 jaar)? Dan kan je je ook laten vaccineren, bijvoorbeeld bij de huisarts. Dit moet je zelf betalen. 

Nee, vaccinatie is niet verplicht. Je beslist zelf of je je wilt laten vaccineren.

Of je je wel of niet wilt laten vaccineren tegen HPV is jouw keuze. Geen enkele vaccinatie is in Nederland verplicht. 

De vaccinaties worden door de bureaus voor jeugdgezondheidszorg gegeven. Meestal tijdens groepsvaccinaties in het voorjaar en het najaar. Je krijgt de uitnodiging vanzelf per post.

HPV is de afkorting van humaan papillomavirus. HPV komt veel voor. Er bestaan meer dan 100 verschillende typen van het virus. Sommige typen HPV kunnen na lange tijd kanker veroorzaken. De 2 gevaarlijkste zijn de typen 16 en 18, daar krijg je het vaakst kanker door.

De meest voorkomende HPV-kanker is baarmoederhalskanker. Maar van HPV kan je ook op andere plekken in je lichaam kanker krijgen: de mond- en keelholte, schaamlippen, anus, penis en vagina.

Je krijgt het virus door seks met iemand die besmet is. Veilig of onveilig. Niet alleen door geslachtsgemeenschap. Je kan het virus ook krijgen door het aanraken van een penis of vagina en door orale seks. Je krijgt het dan via de handen, vingers, huid en mond.

Bijna iedereen krijgt in zijn leven HPV omdat het virus heel besmettelijk is. Je kan het ook vaker krijgen. Met condooms kun je niet voorkomen dat je HPV krijgt.

De meeste soorten HPV zijn niet gevaarlijk. HPV-typen 16 en 18 zorgen het vaakst voor kanker. Deze 2 typen zorgen samen ongeveer 70% voor van alle baarmoederhalskanker en het grootste deel van de andere HPV-kankers.

HPV kan de cellen in je baarmoederhals, penis, vagina, anus of mond- en keelholte besmetten. Je kunt dan een HPV-infectie krijgen. Vaak merk je niets van een besmetting met HPV. Meestal heb je geen klachten. Bijna altijd ruimt je lichaam de HPV-infectie binnen 1 tot 2 jaar weer zelf op. Bij ongeveer 10 tot 20% van de mensen gebeurt dat niet. Je kunt dan jaren later kanker krijgen. 

Je kunt van ongeveer 13 soorten HPV kanker krijgen. De meest voorkomende HPV-kanker is baarmoederhalskanker. Andere soorten zijn

• vaginakanker
• schaamlipkanker
• anuskanker
• peniskanker
• kanker van de mond- en keelholte

Er zijn ook soorten HPV waar je genitale wratten door kunt krijgen. Soms kun je die zelf zien. Je kunt er jeuk of irritatie door hebben bij je vagina, penis of anus. Het kan zijn dat je maar 1 wratje hebt, soms heb je ineens veel wratten tegelijk. Je kunt ze laten behandelen bij de dokter. Maar ze kunnen terugkomen.

Bij ongeveer 10 tot 20% van de mensen ruimt het lichaam de HPV-infectie niet op. Het virus blijft langer in je lichaam zitten. En kan de cellen dan veranderen. Deze afwijkende cellen verdwijnen ook vaak vanzelf. Gebeurt dat niet? Dan kunnen ze na een tijdje kanker worden. Of een voorstadium van kanker. Dit duurt meestal 10 tot 15 jaar of langer.

Bij een voorstadium van kanker groeien de cellen anders dan normaal. Deze onrustige cellen kunnen vanzelf weer verdwijnen. Je lichaam ruimt ze dan zelf op. Doet je lichaam dit niet? Dan kunnen ze na jaren in kankercellen veranderen.

Hoe groot de kans daarop is, hangt af van onder andere de plek waar de cellen groeien. En hoe afwijkend de cellen zijn.

Dit hangt van veel dingen af. Mensen met een verzwakt immuunsysteem en mensen die roken hebben meer kans op een ziekte door HPV.  

De kans dat jonge kinderen een gevaarlijke vorm van HPV hebben is klein. Je krijgt dit door seks of huidophuid-contact. Op de leeftijd van 10 jaar zijn minder kinderen seksueel actief dan oudere kinderen.

Het HPV-vaccin werkt het best wanneer je nog niet met het virus besmet bent geraakt. Daarom krijgen meisjes en jongens vanaf 2022 een uitnodiging voor de vaccinatie in het jaar dat ze 10 worden. De kans is groot dat ze dan nog niet besmet zijn.

Ja. Het is veilig om deze vaccinaties in korte tijd te ontvangen.

Ja. Er hoeft geen tijd meer tussen de coronavaccinatie, booster en andere vaccinaties zoals de HPV-vaccinatie te zitten.