Onderzoeker van de week: Ingrid Desar

Mogelijk gemaakt door Ride for the Roses

“Bij kankermedicijnen komt het voor dat een oude dame van 88 jaar en 40 kilo dezelfde dosis krijgt voorgeschreven als een jonge vent van 2 meter en 140 kilo”, vertelt dr. Ingrid Desar. Dat klinkt niet echt als een behandeling op maat. Daar wil zij met haar collega’s nationaal verandering in brengen. KWF en Ride for the Roses steunen haar belangrijke werk.

Behandeling zonder maat

In de afgelopen jaren zijn er steeds meer medicijnen ontwikkeld die gericht tegen kankercellen werken. Maar dat wil niet zeggen dat ze ook daadwerkelijk gericht hun werk kunnen doen. Desar legt uit: “Als je medicijnen slikt, dan komen de werkzame stoffen vanuit het maagdarmstelsel in het bloed terecht. De bloedspiegel geeft aan hoe hoog het gehalte van deze stoffen is. Je kunt je voorstellen: als de bloedspiegel te laag is, dan is het medicijn minder effectief tegen de tumor. Maar als het te hoog is, dan heb je grote kans op vervelende bijwerkingen.”

Het luistert dus nogal nauw met die bloedspiegel. Dat betekent ook dat, als je iedere patiënt standaard dezelfde dosis voorschrijft, er patiënten zijn bij wie het medicijn niet zoveel doet en patiënten die ermee moeten stoppen omdat ze teveel last hebben van de bijwerkingen. Zo zijn ze niet bedoeld.

Therapeutic Drug Monitoring

Desar en haar collega’s streven naar nationale implementatie van Therapeutic Drug Monitoring (TDM), wat in feite betekent dat de bloedspiegels systematisch worden gemeten en de dosis medicatie per patiënt hierop kan worden aangepast. “Dat is niet helemaal nieuw, in sommige ziekenhuizen gebeurt dat al. Daar beginnen patiënten met de standaarddosering. Na een aantal weken worden hun bloedspiegels gemeten en wordt de dosis indien nodig naar boven of naar beneden bijgesteld. Wat we in dit project doen, is deze service verder uitrollen over heel Nederland. Patiënten krijgen dus standaard een bloedspiegelmeting om de behandeling te finetunen.”

Er zijn veel medicijnen voor veel vormen van kanker. Het lukt niet om die allemaal te onderzoeken. Desar richt zich de komende jaren eerst op 3 van deze medicijnen: imatinib, pazopanib en sunitinib. Het zijn medicijnen die worden voorgeschreven bij bijvoorbeeld niertumoren, GIST en sarcomen (weke delentumoren), de groep die Desar zelf behandelt in haar werk als medisch oncoloog in het Radboudumc. De projectgroep wordt verder aangevuld door Radboudumc-collega’s dr. Nielka van Erp (ziekenhuisapotheker), dr. Neeltje Steeghs (internist-oncoloog en farmacoloog, Antoni van Leeuwenhoek), dr. Rosella Hermens (universitair hoofddocent gespecialiseerd in implementatie onderzoek) en drs. Kim Westerdijk, die als PhD-student hoopt te promoveren op dit mooie onderzoek. Zij vertegenwoordigen de DPOG: Dutch Pharmacology Oncology Group. Dit is de samenwerking van medisch oncologen, farmacologen en apothekers uit 5 ziekenhuizen (Radboudumc, EMC, UMCG, LUMC en Antoni van Leeuwenhoek) die is gericht op onderzoek naar bijvoorbeeld TDM.

Een nationale infrastructuur

Desar schetst hoe de komende 5 jaar eruit zien: “Er moet het nodige gebeuren. Dat gaan we doen in de 5 ziekenhuizen, verenigd in de DPOG. In die 5 ziekenhuizen zetten we een infrastructuur op. Dat wil zeggen dat overal bloedafname op dezelfde manier gebeurt, dat de bloedsamples kunnen worden opgestuurd, dat er techniek is om het bloed van de patiënt te analyseren, dat er voldoende apothekers zijn om de uitkomsten van de TDM te interpreteren en om te zetten in behandeladviezen. Kortom: er moeten protocollen zijn en voldoende capaciteit om dat uit te voeren. Dat is het praktische stuk. Maar ook moeten oncologen en patiënten weten dat dit überhaupt kan. We moeten dus de bühne op. Het werkveld bereiken we via artikelen en congressen. Bij het schrijven van de projectaanvraag werkten we samen met patiëntenverenigingen. Dat ons onderzoek nu is uitgekozen door de Ride for the Roses is ideaal: via hen hopen we ook aandacht te krijgen voor dit project!”

Als het project over 5 jaar is afgerond, hoopt Desar dat het in heel Nederland mogelijk is om de dosering van medicijnen aan te passen aan de bloedspiegels van patiënten. “Het is de bedoeling dat de kennis over deze 3 medicijnen dan een soort kapstok vormt waar we nieuwe medicijnen aan toe kunnen voegen. Uiteindelijk mikken we erop dat 80% van de patiënten volgens deze TDM dosering krijgt. Ik ben tevreden als dat lukt, en als zowel patiënten en behandelaars deze service als waardevol en gebruiksvriendelijk ervaren.”

Internationale voortrekkersrol

“Toen we dit projectvoorstel hadden ingediend bij KWF, kregen we van patiënten de vraag waarom dit niet al gebeurde”, vervolgt Desar. “Ik kan me voorstellen dat dat heeft meegespeeld bij het toekennen van financiering aan dit project. Het is bovendien uniek in de wereld. In Nederland lopen we voorop met TDM: er is geen ander land dat zover is in de stappen om hier standaardzorg van te maken.”

Het versnellen van die stappen maakt dat het onderzoek van Desar zo goed aansluit bij het thema van Ride for the Roses: “Je ziet vaak een gat tussen de onderzoekswereld en de kliniek. Er is niet altijd een goede vertaalslag tussen onderzoek en kliniek. Dat gat vult KWF prachtig in door implementatieprojecten, zoals dat van ons, te financieren. De versnelling past prachtig bij het sportieve evenement én bij de versnelling van onderzoek naar dagelijkse zorg, zodat patiënten baat hebben bij de ontwikkelingen die er zijn.”

Over sportief gesproken: tussen het vele werk door als onderzoeker én behandelaar weet ze ook zelf nog wat tijd vrij te maken voor beweging. “Ik heb eigenlijk altijd gehockeyd, maar met mijn werk en gezin valt dat moeilijk te combineren. Nu loop ik 3 keer per week hard, dat vind ik heel wat”, lacht ze, waarop ze tot slot het woord richt aan de deelnemers en organisatie van Ride for the Roses: “Als kanker je treft, staat het leven stil. Niet alleen van jou, maar ook van je naasten. Het moet troostrijk zijn om te zien hoeveel mensen zich inzetten om de zoektocht naar een oplossing tegen kanker te versnellen. Niet alleen artsen en wetenschappers, maar juist ook mensen zoals u, initiatiefnemers van en deelnemers aan Ride for the Roses, die vol passie en gedrevenheid euro na euro bij elkaar fietsen voor dit goede doel. Chapeau!”